Το Ηρώδειο που θα πας, ξέρεις με τι χρήματα έγινε;

Πώς γίνονταν τα μεγάλα, εμβληματικά έργα της αρχαιότητας, όπως το Ηρώδειο, που λειτουργεί μέχρι την εποχή μας…

Κείμενο του Φουράκη Ι. Τάλω

Ὁ Φιλόστρατος μᾶς πληροφορεῖ διὰ τὸν βίον τοῦ Ἡρώδου τοῦ Ἀθηναίου. Ἡρώδης ὁ Ἀττικὸς (Τιβέριος Κλαύδιος) (103-179). Ἀθηναῖος ἐκ τοῦ δήμου Μαραθῶνος, γενόμενος διάσημος διὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὰς μεγάλας δωρεάς του καὶ ἀναδειχθεὶς εἷς ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων σοφιστῶν (ρητόρων) τῆς ἐποχῆς του. Ἵδρυσε τὸ Παναθηναϊκὸν Στάδιον, τὸ ὑπὸ τὴν Ἀκρόπολιν Ὠδεῖον (Ἡρώδειον) κ.ἄ. (Πηγή: Ἐπίτομον Ἐγκυκλοπαιδικὸν Λεξικὸν τοῦ «Ἡλίου», Ἐκδ. Τάλως Φ.).

Ὁ Ἡρώδης ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ πατέρα του κρατοῦσε ἀπὸ γενεὰ ποὺ εἶχε ἀνακηρυχθῆ (δισυπάτους) δύο φορὲς ὕπατος, ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας του ἔχει ρίζες ποὺ ἔφθαναν στὴν γενεὰ τῶν Αἰακιδῶν, ἐπίσης ὑπερηφανευ όταν ὅτι ἔχει σχέσι μὲ τὸν Μιλτιάδη καὶ τὸν Κίμωνα, διότι θεωροῦνται ἀπόγονοι τοῦ Αἰακοῦ. Ὁ Φιλόστρατος μᾶς λέγει διὰ τὸν Ἡρώδη ὅτι ἐχρησιμοποίησε τὸν πλοῦτο του πολύ συνετά, καὶ ὡς ἀπόγονος πλουσίων δὲν ἐφέρετο προσβλητικῶς στοὺς πέριξ αὐτοῦ.

Ἔλεγε μάλιστα:«ἔλεγε γὰρ δή, ὡς προσήκοι τὸν ὀρθῶς πλούτῳ χρώμενον τοῖς μὲν δεομένοις ἐπαρκεῖν, ἵνα μὴ δέωνται, τοῖς δὲ μὴ δεομένοις, ἵνα μὴ δεηθῶσιν, ἐκάλει τε τὸν μὲν ἀσύμβολον πλοῦτον καὶ φειδοῖ κεκολασμένον νεκρὸν πλοῦτον, τοὺς δὲ θησαυρούς, ἐς οὓς ἀποτίθενται τὰ χρήματα ἔνιοι, πλούτου δεσμωτήρια, τοὺς δὲ καὶ θύειν ἀξιοῦντας ἀποθέτοις χρήμασιν Ἀλωάδας ἐπωνόμαζε θύοντας Ἄρει μετὰ τὸ δῆσαι αὐτόν».

Ἀπόδοσις: Ἡ ὀρθὴ χρῆσις τοῦ πλούτου εἶναι ἡ προσφορά, νὰ προσφέρῃς σὲ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ βοήθεια, ἀλλὰ καὶ νὰ προσφέρῃς καὶ σὲ ὅσους δὲν ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ βοήθεια γιὰ νὰ μὴ εὑρεθοῦν σὲ δύσκολη θέσι στὸ μέλλον. Τὸν πλοῦτο ποὺ δὲν συνέβαλλε (ποὺ δὲν τὸν χρησιμοποιοῦσαν) σὲ τίποτε, τὸν ὠνόμαζε «νεκρῶν πλοῦτον», τοὺς δὲ θησαυρούς, ὅπου ἀποθήκευαν τὰ χρήματα, πλοῦτο δεσμωτηρίων, (φυλακὴ χρήματος).

Αὐτοὺς ποὺ θεωροῦσαν καλὸ ἀκόμα καὶ νὰ θυσιάζουν γιὰ τὰ ἀποταμιευμένα χρήματα τοὺς ὠνόμαζε «Ἀλωάδες», ποὺ θυσιάζουν στὸν Ἄρη, ἀφοῦ προηγουμένως τὸν ἐφυλάκισαν (Ἀλωάδες: «Ἀλωάδες ἦταν οἱ Γίγαντες Ὦτος καὶ Ἐφιάλτης, γιοὶ τοῦ Ποσειδώνα. Φυλάκισαν τὸν Ἄρη, ἐξοργισμένοι ἐναντίον του γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Ἄδωνη, καὶ τὸν ἄφησαν ἔτσι γιὰ δεκατρεῖς μῆνες, ὣς τὴν ὥρα ποὺ κατάφερε ὁ Ἑρμῆς νὰ τὸν ἐλευθερώσει»

(Σχόλιο ἀπὸ Ἅπαντα Φιλοστράτου, τόμος 4, Ἐκδ. Κάκτος).

Ἡρώδου δὲ πατέρα οὐ περιεῖδεν ἡ Τύχη πένητα ἐκ πλουσίου γενόμενον, ἀλλ᾽ ἀνέδειξεν αὐτῷ θησαυροῦ χρῆμα ἀμύθητον ἐν μιᾷ τῶν οἰκιῶν, ἃς πρὸς τῷ θεάτρῳ ἐκέκτητο,
(Ἅπαντα Φιλοστράτου, τόμος 4, Φιλόστρατος II)

Ἀπόδοσις: ὁ υἱὸς ἐκείνου, ὁ Ἀττικός, πατέρας τοῦ Ἡρώδου, ὁ ὁποῖος ἀπὸ πλούσιος ἔγινε πένητας, στὴν πορεία ἡ Τύχη τὸν ηὐνόησε μὲ τὴν ἀνακάλυψι ἑνὸς ἀμυθήτου σὲ χρήματα θησαυροῦ σὲ μία ἀπὸ τὶς οἰκίες του, ποὺ ἔκειντο πλησίον τοῦ θεάτρου. (Σχόλιο: Μία ἴσως παράλογη σκέψις εἶναι ὅτι πρέπει νὰ δοῦμε πῶς εὑρῆκε αὐτὸν τὸν πλοῦτο; Σύμφωνα μὲ τὸ παρατεθὲν κείμενο τὸν εὑρῆκε σὲ μία ἀπὸ τὶς οἰκίες του ποὺ ἦσαν κοντὰ στὸ θέατρο (τὰ θέατρα τῶν Ἀθηνῶν εἶναι κοντά, κάτω ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολι, τὸ θέατρο τοῦ Διονύσου, -καὶ δὲν ἀναφέρω τὸ Ἡρώδειο ὡς θέατρο διότι εἶναι τὸ ὠδεῖο τῶν Ἀθηνῶν-, τὸ θέατρο τοῦ Διονύσου εἶναι ἀπέναντι ἀπὸ τὸ σημερινὸ μουσεῖο τῆς Ἀκροπόλεως ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου).

Τὰ ἀναφέρω γιατί τὸ 338 π.Χ. ἔχομε τὴν ἄφιξι τοῦ Ἁρπάλου ποὺ ἔκλεψε τὸ ταμεῖο ἀπὸ τὴν Περσία -5.000 τάλαντα- καὶ κατέφυγε στὴν Ἀθήνα, τὸν ἐφυλάκισαν δὲ στὴν Ἀκρόπολι καὶ κατέσχεσαν τὰ χρήματά του. Τὰ χρήματά του, κατὰ τὴν φύλαξι, εὑρέθησαν πολὺ λιγώτερα, σχεδὸν τὰ μισά. Συνειρμικά, διατυπώνω τὴν ἑξῆς ἐκδοχή: Μήπως τὰ ἔκρυψαν ἐκεῖ κοντά, διότι 2.500 τάλαντα δὲν μεταφέρονται εὔκολα, καὶ τὰ εὑρῆκε ὁ Ἀττικὸς σχεδὸν μετὰ ἀπὸ 300 ἔτη τυχαῖα, ἢ καὶ ὄχι τυχαῖα, στὴν οἰκία του; Αὐτὸ τὸν κατέστησε ἰδιαιτέρως χαρούμενο καὶ ἔστειλε μία ἐπιστολὴ στὸν αὐτοκράτορα Νερούα (Νέρβα), στὴν ὁποία τοῦ ἀνέφερε ὅτι εὑρῆκε ἕνα θησαυρὸ ποὺ ἦταν «ὑπερβολικὸς γι’ αὐτόν», δηλαδὴ γιὰ τὸν ἑαυτόν του. Ὁ Νέρβας τοῦ ἀπήντησε ὅτι εἶναι ὅλα δικά του. Ὅπως ἦτο φυσικό, ὁ Ἡρώδης ἀπέκτησε τεράστια δύναμι καὶ ἰσχὺ πολιτικὴ καὶ κοινωνική.

Ποιος ήταν ὀ Ἄρπαλος;

Ὁ Ἅρπαλος φεύγει ὡς ταμίας καὶ παίρνει μαζί του 5.000 τάλαντα, 6.000 στρατό, καταφθάνει στὴν Ἀθήνα καὶ σταθμεύει τὰ πλοῖα του στὸν λιμένα τοῦ Πειραιῶς. Κατὰ δὲ τὴν ἄφιξί του τὰ μέλη τοῦ «πατριωτικοῦ κόμματος» τὸν ἐδέχθησαν μὲ ἐνθουσιασμὸ συμπεριλαμβανομένου καὶ τοῦ Δημοσθένους, αὐτὸς ἦτο καὶ ὁ λόγος, γιὰ τὸν ὁποῖον ἐδέχθη τὶς ἐπικρίσεις περὶ παραμονῆς ἢ ὄχι τοῦ Ἁρπάλου ἐν Ἀθήναις, τὸ δὲ θέμα εἰσήχθη στὴν Ἐκκλησία τοῦ Δήμου. Ὁ Δημοσθένης ἐτάχθη μετὰ τοῦ Φωκίωνος καὶ ἀπέκρουσαν τὶς αἰτιάσεις, ὅτι ἡ παραμονὴ τοῦ Ἁρπάλου μαζὶ μὲ τοὺς 6000 στρατιῶτες στὸ κλεινὸν ἄστυ ἦτο δυνατὸν νὰ ὁδηγήσῃ σὲ ἐπανάστασι καὶ αὐτὸ θὰ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ἀποσταθεροποίησι τῆς πόλεως.

Ὁ Ἅρπαλος ἔφυγε ἀπὸ τὴν Περσία ἰδιοποιούμενος 5.000 τάλαντα· γνωρίζομε ὅτι τὸ ἕνα τάλαντο ἰσοῦται μὲ 30 ὀκάδες καὶ ἡ ὀκὰ μὲ 1280 γραμμάρια· ἄρα ἕνα τάλαντο ἔχει βάρος περίπου 38400 γραμμαρίων· (είναι κατά προσέγγιση), ἐπίσης στὴν Περσία τὰ τάλαντα ἦσαν χρυσᾶ (αὐτὸ δὲν ἀναφέρεται στὸ κείμενο, ἀλλὰ προκύπτει ἀπὸ ἄλλες ἀναφορές)· ἄρα ἡ σημερινὴ τιμὴ τοῦ ἑνὸς γραμμαρίου χρυσοῦ εἶναι 60 εὐρώ, ἄρα τὸ ἕνα τάλαντο εἶναι 38400 γραμμάρια, τὰ 5000 εἶναι 192.000.000 γραμμάρια ἐπὶ 60 εὐρὼ τὸ γραμμάριο= 11.520.000.000 είναι σε σήμερα ευρώ 11,5 δις άλλα αν γίνει αποπληθωρισμός θα γίνει πάνω από 100 (εκατό φόρες μεγαλύτερο) γιατί άπὀ το σήμερα απέχουμε 2400 χρόνια, δὲν εἶναι λίγα τα χρήματα και σε ευρώ· λογικὰ τὰ χρήματα αὐτὰ πρέπει νὰ ἀνῆκαν στὸν θησαυρὸ τοῦ Δαρείου καὶ τῶν προηγουμένων Περσῶν Βασιλέων). Μετὰ δὲ ἀπ’ αὐτὸ ὁ Ἅρπαλος ἀπέλυσε τοὺς στρατιῶτες του καὶ παρουσιάσθηκε ὡς ἱκέτης, ἔγινε δὲ ἀμέσως δεκτὸς ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους.

Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, μόλις ἔλαβε γνῶσι τῶν συμβάντων, ἀπέλυσε τὸν Ἅρπαλο καὶ ἐζήτησε τὴν παράδοσί του, ὁ δὲ Δημοσθένης ἔθεσε ἀμέσως τὸ ζήτημα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Δήμου, δηλαδὴ ἂν πρέπει νὰ παραδώσουν τὸν Ἅρπαλο ἀφοῦ εἶναι ἱκέτης, ἡ δὲ ἀπόφασις τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Δήμου ἦτο νὰ φυλακίσουν τὸν Ἅρπαλο καὶ τὰ χρήματα νὰ τὰ ἐναποθέσουν εἰς τὴν Ἀκρόπολιν (οἱ ναοὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις ἦσαν ταμεῖα τῶν πόλεων καὶ ἐκεῖ ἐναπέθεταν τοὺς θησαυρούς των). Ἀλλὰ ὁ Ἅρπαλος διέφυγε τῆς φυλακῆς (ἐδραπέτευσε), παραλλήλως δέ, ἔγινε καταμέτρησις τῶν ταλάντων καὶ εὑρέθησαν τὰ μισά, περὶ τὰ 2500 τάλαντα, ἕνας μάλιστα ἀπὸ τοὺς ἐντεταλμένους διὰ τὴν φύλαξιν αὐτῶν ἦτο ὁ Δημοσθένης.

Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἦτο ἡ αἰτία νὰ εἰσαγάγῃ τὸν Δημοσθένη σὲ δίκη στὸν Ἄρειο Πάγο καὶ νὰ τὸν κατηγορήσῃ ὁ ἀδιάλλακτος τοῦ «πατριωτικοῦ κόμματος», ὁ Ὑπερείδης. Οἱ κατηγορίες ἦσαν ὅτι ἔλαβε 20 τάλαντα ἀπὸ τὰ χρήματα τοῦ Ἁρπάλου, ὅτι οἱ μικρὲς πόλεις καταλαμβάνονται μὲ πόλεμο, οἱ δὲ μεγάλες μὲ τὴν ἐξαγορὰ τῶν ρητόρων καὶ τὴν διαφθορά, σὲ μία δὲ ἀποστροφὴ τοῦ λόγου του ὁ Ὑπερείδης μάλιστα ἀναφέρει : «τὰ χρήματα ποὺ ἔλαβες ἀπὸ τὴν Ἀσίαν διὰ νὰ βοηθήσῃς τοὺς Θηβαίους, τὰ ἔλαβες ἐσὺ ὁ ἴδιος καὶ ἐξώδευσες τὸ περισσότερον μέρος αὐτῶν πρὸς ἰδικόν σου ὄφελος∙»

(Υπερείδου «Κατὰ Δημοσθένους» XVII, Ἐκδ. Πάπυρος)

Το παραπάνω κείμενο είναι από το βιβλίο

ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΙ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΙ του Φουράκη Π. Ιωάννη. Εκδόσεις Τάλως Φ.

Πηγές

Φιλοστρατος V εκδόσεις Κάκτος .

Υπερειδου Κατά Δημοσθενους XIV εκδόσεις Πάπυρος

Ἐπίτομον Ἐγκυκλοπαιδικὸν Λεξικὸν τοῦ «Ἡλίου», Ἐκδ. Τάλως Φ