Όλγα Ποζέλη «Λειτουργώ με το ένστικτο»

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, η παράσταση “Δαγκώνει;” προσκαλεί τους θεατές σε μια ξεχωριστή εμπειρία. Η Όλγα Ποζέλη μιλά στο iart.gr για αυτήν και πολλά άλλα….

Πως μπλέχτηκες με το ‘Δαγκώνει;’ και αποφάσισες να το ανεβάσεις;

Καταρχάς αγαπώ πολύ τα ζώα. Όταν έφυγε από τη ζωή ο Μιγκελίτο, ο σκύλος μου, διαπίστωσα πως  χρειαζόμουν χρόνο για να περάσω στο επόμενο ζώο. Μια απόσταση. Οπότε ξεκίνησα από αυτήν την αγάπη. Επίσης παρατηρούσα τα τελευταία χρόνια πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κατοικίδιο. Νιώθω ότι πάρα πολλοί έχουμε αποκτήσει πιο στενή σχέση με τα ζώα. Επίσης ο συνεργάτης μου Γιώργος Ντούσης είναι άνθρωπος που μεγάλωσε με ζώα κι έχει πάντα στο σπίτι του. Είναι κάτι που συζητήσαμε πολλές φορές. Καθώς ήταν καιρός να ξαναδουλέψουμε μαζί, του είπα την ιδέα μου και  συμφώνησε.

Κάθε φορά που αποφασίζω το θέμα της κάθε παράστασης, πριν φτάσω να μπω στην πρόβα, αρχίζει μια περίοδος έρευνας. Από το ‘αγαπάω τα ζώα’ μέχρι το να γνωρίσω πράγματα για αυτά, υπάρχει  πολύ μεγάλη απόσταση και όντως, χρειάστηκαν τρεισίμιση μήνες πολύ βαθιάς έρευνας. Βρήκα απίστευτη βιβλιογραφία, διάβαζα, κρατούσα σημειώσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια μεγάλη λίστα θεμάτων. Όταν ξεκίνησαν οι πρόβες, – πήραμε και τον Χάρη Ηλιάδη στην παρέα μας -, είχαν ήδη τεθεί τα βασικά θέματα. Ήταν πολύ δύσκολο να επιλέξουμε τα σημαντικότερα. Προέκυψαν πολλά και στην πρόβα γιατί στο Θέατρο της Επινόησης, το Devised Theater, παίρνεις υλικό από πολλές πηγές. Μπορεί να είναι τραγούδια που μιλούν για τα ζώα, όπως στην παράσταση, μπορεί να είναι συνεντεύξεις ανθρώπων, ποίηση, εικόνες, μπορεί να είναι τα πάντα και τα εξερευνήσαμε όλα. Όταν άρχισε να γίνεται πιο συγκεκριμένο, ανέλαβε η Μαρία Γουλή να μας γράψει κάποια κείμενα τα οποία δοκιμάσαμε. Η Μαρία ζει στην Θεσσαλονίκη, καταφέραμε όμως να το κάνουμε. Κάποια κείμενα παρέμειναν, κάποια δεν ήταν ωφέλιμα. Είναι μια ωραία πορεία αυτή και στο Devised, ‘μπαίνει’ και πολύ προσωπικό υλικό. Ο καθένας φέρνει πράγματα πολύ κοντά στην ψυχή του, που τον αγγίζουν ιδιαίτερα. Οπότε εμπεριέχει και το αυτοβιογραφικό στοιχείο. Μου αρέσει, όπως και αυτό που δημιουργείται ανάμεσα στους ηθοποιούς. Ακριβώς επειδή καταθέτουμε προσωπικά πράγματα, μπαίνουμε και σε διαφορετικά μονοπάτια, συζητάμε για ουσιαστικούς προβληματισμούς που αφορούν κι εμάς τους ίδιους. Είναι πολύ ωραία διαδικασία.

Η παράσταση ξεφεύγει από οτιδήποτε άλλο έχω δει – εγώ τουλάχιστον. Ο θεατής είναι σε μια συνεχή κατάσταση εγρήγορσης. Πόσο εύκολο ήταν να συνδέσεις αυτά τα κομμάτια και να τα κάνεις να  έχουν να πουν κάτι με αρχή, μέση και τέλος, αν υποθέσουμε ότι υπάρχει. Θα μπορούσε η σειρά τους να είναι τελείως διαφορετική.

Θα μπορούσε και θα στεκόταν εξίσου. Λειτουργώ πολύ με το ένστικτο. Δημιουργούνται αυτές οι εικόνες και οφείλω να πω ότι αυτή η παράσταση έχει το μικρότερο κείμενο από όλες τις άλλες, οπότε μικρότερο κείμενο, περισσότερη εικόνα. Πάντα μου άρεσε το χοροθέατρο και το σωματικό θέατρο, η σωματικότητα, η μουσική και η εικόνα είναι βασικά συστατικά της τέχνης μου. Εδώ ήθελα συνειδητά να μειώσω το κείμενο, να δημιουργήσω περισσότερη εικόνα. Όσον αφορά στη σειρά, κάποια πράγματα εξαρχής, από την σύλληψη τους ξέρεις ότι θα είναι ‘εκεί’. Όταν μου ήρθε στο μυαλό η πρώτη σκηνή, τελείωσε, είπα ‘αυτή θα είναι η έναρξη’. Θαρρείς και η ίδια η έμπνευση σου ορίζει που θα την τοποθετήσεις. Όπως και αργότερα, στο τέλος, κατάλαβα πως η συγκεκριμένη σκηνή δεν θα μπορούσε να είναι κάπου αλλού. Μετά, δοκιμάζεις την σύνθεση των σκηνών. Νομίζω από μόνες τους, έρχονται και ‘κουμπώνουν’ σαν παζλ. Θεωρώ πως όλα αυτά γίνονται ενστικτωδώς. Αν με ακούσει ένας θεατρολόγος, μάλλον δεν θα του αρέσει αυτό που λέω.  Είμαι πολύ του ενστίκτου, δεν πιστεύω πως είναι κάτι τυχαίο. Το ένστικτο είναι όλα αυτά που είσαι, όλα όσα έχεις σπουδάσει, μελετήσει, βιώσει, δημιουργήσει και είναι αυτό που σε οδηγεί.

Εκτός από εσένα, ποιοί συμμετέχουν;

Ο Γιώργος Ντούσης καταρχάς, με τον οποίον συνεργαζόμαστε από παλιά, η πρώτη φορά ήταν πριν δεκαοχτώ χρόνια. Είναι υπέροχος ηθοποιός και πέραν αυτού, εκπληκτικός άνθρωπος. Νομίζω πως δεν έχω συναντήσει πιο σωστό και καλό άνθρωπο σε αυτήν τη ζωή και το λέω μετά λόγου γνώσης. Ο Χάρης Ηλιάδης μας ήρθε πρόσφατα. Αναζητούσα ηθοποιό και μου τον πρότειναν. Είναι εδώ και έχει ενταχθεί τέλεια στην ομάδα. Ο Μάνθος Σαντοριναίος δημιούργησε το εικονικό περιβάλλον. Πρόκειται για τον γνωστό καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών με ειδικότητα στο αντικείμενο αυτό και τα πολυμέσα. Κάναμε συζητήσεις για το θέμα – αγαπά κι εκείνος πάρα πολύ τα ζώα – κι αποφασίσαμε να συνεργαστούμε. Το εικονικό περιβάλλον εμφανίζεται πρώτη φορά σε παράσταση μου, είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό.

Εδώ πρέπει να ομολογήσω πως εξεπλάγην ευχάριστα με την φωνή σου. Τραγουδάς πολύ ωραία.

Ευχαριστώ. Αγαπώ το τραγούδι, έχω κάνει μαθήματα και τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να το εντάξω στην δουλειά μου. Η μουσική είναι πολύ σημαντική στην τέχνη και τη ζωή μας.

Η παράσταση δεν κουνά το δάχτυλο σε κανέναν, σε βάζει απλά να σκεφτείς ποιος είσαι εσύ και ποιοι είναι οι άλλοι καθώς τα ζώα είναι οι Άλλοι σε αυτόν τον πλανήτη.

Σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να παρουσιάσω κάτι ‘διδακτικό’, αλλά κάτι ισορροπημένο. Διαβάζοντας την τεράστια βιβλιογραφία όπως προείπα, μπήκα σε σκέψεις. Για παράδειγμα διάβασα ένα βιβλίο με τίτλο ‘Το δίλημμα του Παμφάγου’. Ο συγγραφέας είναι vegetarian κατάφερε όμως να είναι πολύ αντικειμενικός. Έλεγε σε ένα μέρος του βιβλίου ότι όντας ο ίδιος χορτοφάγος, σιγά – σιγά συνειδητοποίησε ότι έχανε κάτι από την πολιτιστική του ταυτότητα. Ας πούμε τα οικογενειακά, κυριακάτικα γεύματα, που προσέφεραν στους συγγενείς κοτόπουλο με πατάτες στο φούρνο, ή το αρνάκι του Πάσχα. Είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, όταν λοιπόν  μπαίνεις στο περιθώριο λόγω τροφικής προτίμησης, χάνεις αυτήν την ένωση. Είναι σα να τίθεσαι εκτός οικογένειας. Αναφερόταν επίσης στους κυνηγούς. Έλεγε πως οι κυνηγοί έχουν ιδιαίτερη σχέση με την φύση και τα ζώα υπάρχει σεβασμός προς αυτά, ενώ το κυνήγι είναι πολύ βαθιά ριζωμένο στο dna του ανθρώπου. Ο σωστός κυνηγός σέβεται τις απαγορεύσεις. Ο τρόπος της βιομηχανίας των τροφών είναι τραγικός. Προσωπικά αγοράζω τροφές από μια φάρμα στις Σέρρες και γενικά μέρη όπου ξέρω πως δεν κακοποιούνται τα ζώα. Αυτό. Έγινε πολλή δουλειά αλλά ήταν πολύ ωραία η διαδικασία. Όταν έφερα το κείμενο στην ομάδα υπήρξε επικοινωνία μεταξύ μας κι ο καθένας συνεισφέρει. Το θέατρο της Επινόησης είναι ομαδική δουλειά, όλοι φέρνουν υλικό. Το ίδιο μας λένε και οι θεατές, έχουμε λάβει πολύ θετικά σχόλια.

Θεωρείς πως είναι πιο εύκολο να συνδεθούμε συναισθηματικά με έναν σκύλο ή μια γάτα, από ότι με άλλους ανθρώπους;

Δεν μπορώ να το πω αυτό, όχι. Αλλά η σχέση μας με τα ζώα είναι πολύ ιδιαίτερη. Θεωρώ ότι είναι διαφορετική αλλά αν μιλάμε για ανταλλαγή συναισθήματος υπάρχει εξίσου πολύ. Ο τρόπος του σχετίζεσθαι είναι διαφορετικός. Δεν μπορώ να το συγκρίνω, θεωρώ όμως εξαιρετικά σημαντική αυτήν την σχέση. Κάποια στιγμή λέμε στην παράσταση: ‘έχεις κοιτάξει ποτέ μιαν αγελάδα στα μάτια;’ Οι άνθρωποι της πόλης έχουμε χάσει την επαφή μας με τα ζώα, πέραν του σκύλου και της γάτας. Θα ήταν πολύ σημαντικό να δούμε αυτά τα πλάσματα, να τα κοιτάξουμε πραγματικά, να θυμηθούμε την υπόσταση τους. Είναι σύντροφοι θνητοί, όπως λέμε και στην παράσταση. Έχουμε πολλές διαφορές, αλλά και πολλά κοινά. Καλό θα ήταν να τα νιώσουμε.

Πως ξεκίνησες να κάνεις θέατρο;

Η μητέρα μου ήταν καλλιτεχνική φύση και έτσι πήγαινα θέατρο από πολύ μικρή. Όταν ήμουν δεκατέσσερα, είδα την παράσταση ‘Τα Παθήματα’ του Μανιώτη στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Συγκλονίστηκα. Τότε είπα ότι θα γίνω ηθοποιός. Δεν άλλαξα ποτέ γνώμη. Δεν υπήρξε στιγμή που να αμφισβητήσω την πεποίθηση πως θα κάνω αυτό ακριβώς. Είναι εξαιρετικά δύσκολο επάγγελμα. Η ομάδα ‘Νοητή Γραμμή’ μετρά 24 χρόνια παρουσίας. Μετά τις σπουδές μου εδώ πήγα  στην Αγγλία όπου έμεινα έξι χρόνια, έκανα μεταπτυχιακά ενώ ταυτόχρονα, έπαιζα σε μικρές παραστάσεις, μικρού μήκους ταινίες, έκανα διάφορα. Έβλεπα πολύ θέατρο, σαράντα με πενήντα παραστάσεις το χρόνο, καταγεγραμμένες σε ένα τετραδιάκι που το έχω ακόμη. Επέστρεψα στην Αθήνα, ήμουν στο Εθνικό Θέατρο για λίγα χρόνια, μέχρι που αποφάσισα να δημιουργήσω την Ομάδα. Νομίζω πως ήταν η καλύτερη απόφαση της ζωής μου. Από το 2010 ταξιδεύουμε και στο εξωτερικό. Η πρώτη μας περιοδεία – μαζί με τον Γιώργο – ήταν στο Ιράν, στην Τεχεράνη με το έργο ‘Μην κρίνεις έναν άνθρωπο από την ουρά του’. Φοβερή εμπειρία. Με την έλευση της κρίσης, όπου έπαψε το Υπουργείο να δίνει επιχορηγήσεις, έκανα διαδοχικά δυο μονοδράματα, μονόλογους στα αγγλικά. Το δεύτερο ήταν συμπαραγωγή με ένα φεστιβάλ στο Λουξεμβούργο, οπότε ταξίδεψα με αυτά. Σε γενικές γραμμές, το θέατρο θέλει κότσια, θέλει στομάχι για να αντέξεις τις δυσκολίες.

Τι είναι το devised theater;

Είναι το είδος θεάτρου όπου δεν προϋπάρχει θεατρικό κείμενο. Οι συντελεστές αποφασίζουν ένα θέμα, το συζητούν, ύστερα αρχίζει η έρευνα και χτίζεται σιγά – σιγά. Το devised ξεκίνησε στην Αμερική στο τέλος της δεκαετίας του ’60 και πήγε χέρι-χέρι με όλα τα κινήματα υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων της γυναίκας, της ελευθερίας. Δεν υπάρχει κάποιος που να ορίζει τα πράγματα, είναι συλλογική δουλειά το θέατρο έτσι κι αλλιώς, κι όλοι συμμετέχουμε στην δημιουργία του αποτελέσματος. Το  devised έχει μια ιδιαίτερη ομαδικότητα κι εμπεριέχει πολύ ρίσκο καθώς διαθέτει πολλά διαφορετικά ‘υλικά’. Δεν πρόκειται για δοκιμασμένη συνταγή αλλά για κάτι που δημιουργείται από ετερόκλητα υλικά που εμφανίζονται στην πρόβα, κάθε φορά. Για μένα είναι πολύ δημιουργικό και απελευθερωτικό, γίνεσαι και συγγραφέας και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Συγκεντρώνονται όλες οι ιδιότητες και κάνουν ‘blending’, συνδυάζονται. Είναι πολύ ιδιαίτερο είδος, το συνάντησα στο Λονδίνο, παρακολούθησα πολύ στενά τις ομάδες που το έκαναν και γοητεύτηκα από αυτό. Κάπως έτσι ξεκίνησε για μένα. Η ‘Νοητή Γραμμή’ ήταν από τις πρώτες ομάδες που έκαναν devised. Το πρώτο μας έργο ήταν το ‘Do you love me?’ με αφορμή τη ζωή και τα κείμενα ενός ψυχιάτρου, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, τότε που η Πειραματική καλούσε τέτοιες ομάδες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Στην αρχή το κοινό δυσκολεύτηκε λίγο, τώρα όμως είναι πιο εύκολο καθώς έχουν αυξηθεί οι ομάδες που το κάνουμε. Θεωρώ πως το καθιέρωσε ο Μαρμαρινός, έκανε πολύ devised theatre. Ούτε για τον ηθοποιό είναι εύκολο, αν δεν το έχει συνηθίσει. Σε αρκετούς συναδέλφους φαίνεται πολύ παράξενο. Επίσης το θέατρο που επιλέγω να κάνω έχει πολλή επαφή με το κοινό, κάτι που επίσης είναι παράξενο για τον ηθοποιό. Στις Σχολές μας συνηθίζουν να παίζουμε πάνω στη σκηνή και να χτίζουμε κάτι το οποίο δεν έχει άμεση επικοινωνία με τον κόσμο που παρακολουθεί. Κι αυτό όμως αλλάζει, οι ηθοποιοί μας το δέχονται πλέον και το μαθαίνουν.

Έχεις κάτι άλλο στα σκαριά;

Ναι. Πέρσι, το πρόγραμμα ‘Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός’ του Υπουργείου είχε θέμα την κλιματική αλλαγή. Έκανα έρευνα και για αυτό, τελικά όμως δεν το πήραμε. Ήταν όμως τόσο σημαντική για μένα αυτή η έρευνα που με κάποιον τρόπο θα ήθελα να την χρησιμοποιήσω.

Σε απασχολούν ‘βασικά θέματα’.

Πολύ. Ζώα και κλίμα είναι πράγματα που συνδέονται. Μετά το ‘Δαγκώνει;’ Θα θέλαμε να κάνουμε κάτι για την κλιματική αλλαγή. Ελπίζουμε, καθώς τα πράγματα εξαρτώνται και από τι χορηγίες θα βρεις, τι στήριξη θα έχεις. Η αλήθεια είναι πως χωρίς την επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού δεν θα μπορούσε να γίνει η δουλειά μας. Οι επιχορηγήσεις του είναι πάρα πολύ σημαντικές και το τονίζω αυτό. Διαφορετικά, καμία από τις ομάδες δεν θα μπορούσε να παρουσιάσει τη δουλειά της.

Κριτική για την παράσταση εδώ.

Πληροφορίες για την παράσταση εδώ.